گوشت قرمز
الف . لاشه/ گوشت قطعهبندي شده
1. ويژگيها
1-1. ويژگيهاي ظاهري /ارگانولپتيك
þ گوشت قرمز تازه بايد از نظر ظاهري داراي مشخصات زير باشد:
·رنگ گوشت بايد بسته به نوع، جنس و سن دام به رنگ طبيعي باشد.
·سطح خارجي گوشت بايد بدون هرگونه تورم، خونمردگي، تغيير رنگ و يا خراش باشد.
·سطح خارجي گوشت بايد كاملاً تميز و عاري از خونمردگي، ضربه، بيماري و يا ذرات خارجي باشد.
·سطح خارجي گوشت بايد بدون رطوبت غيرطبيعي باشد.
· هيچگونه بوي غيرطبيعي مانند بوي ترشيدگي يا تعفن نبايد حس شود.
·گوشت (عضلات) بايد سفت و داراي قوام خاص بوده و نبايد نرم و لزج يا خشك و چروكيده باشد.
þ گوشت قرمز منجمد علاوه بر ويژگيهاي فوق بايد :
·فاقد هرگونه آثار سوختگي ناشي از انجماد باشد.
·گوشت قرمز منجمد بايد عاري از هرگونه قارچ زدگي (لكههاي رنگي ناشي از رشد قارچ) باشد.
تبصره 1- در داخل بسته بندي گوشت قرمز تازه / منجمد نبايد، آب يا خونابه وجود داشته باشد.
تبصره 2 - گوشت قرمز تازه/ منجمد و بسته بندي شده بايد در بسته هاي سالم، دست نخورده و داراي نشانهگذاري مربوط برابر ضوابط عرضه گردد .
تبصره 3 - پوشش بسته بندي گوشت قرمز تازه/ منجمد بايد خواص حسي – ظاهري و ساير ويژگي هاي گوشت را حفظ كند و گوشت را در برابر آلودگي هاي ميكروبي و ساير آلودگي ها و نيز در برابر تبخير سطحي و خشك شدن محاظت نموده و از نفوذ طعم ، بوي غير طبيعي و ساير عوامل خارجي حفظ نمايد.
چهار مشخصه مهم فساد گوشت قرمز عبارتند از:
·تغيير رنگ قرمز به سبز، قهوهاي و خاكستري و يا ايجاد يك لايه لزج و چسبناك كه از علائم فساد سطحي گوشت است.
·استشمام بوي غيرطبيعي در محل اتصال گوشت به استخوان از علائم فساد عمقي گوشت است.
·از دست رفتن قوام گوشت و نرم و لزج شدن آن از علائم فساد كلي گوشت است.
·تغيير رنگ چربي گوشت و استشمام بوي بد ، از علائم اكسيداسيون و فساد چربي گوشت است.
2-1. ويژگيهاي شيميايي
· PH نهائي (پس از طي دوره جمود نعشي) در لاشه گاو : 8/5 -4/5 و در لاشه گوسفند: 2/6 -8/5 است.
تبصره- چنانچه ميزان PH لاشه پس از طي مدت زمان جمود نعشي (24 تا 72 ساعت) بيش از مقدار فوق باشد، در صورتي كه ويژگي هاي ظاهري/ ارگانولپتيك و رطوبت سطحي آن مناسب باشد، صرفا اجازه مصرف سريع به صورت تازه داده مي شود.
· (TVBN) TVN
الف- در گوشت تازه (غيرمنجمد) به عنوان معياري براي قضاوت مطرح نمي باشد.
ب- ميزان (TVBN)TVN در گوشت منجمد برحسب gr100/mg ( ميلي گرم در هر صد گرم گوشت) مطابق جدول زير مي باشد:
مطلوب
|
قابل مصرف
|
مصرف سريع
|
غيرقابل مصرف
|
حداكثر 20
|
24-21
|
27-25
|
بيش از 27
|
· ميزان باقيمانده دارو، هورمون ، سموم و ساير موادشيميايي آن، كمتر از حداكثر حد مجاز باقيمانده (MRL) باشد. (حد مجاز باقيمانده (MRL ) در دست تدوين است)
3-1. ويژگيهاي ميكروبي
ويژگي هاي ميكروبي گوشت قرمز تازه/ منجمد در جدول 1-1 آورده شده است.
جدول 1-1 . ويژگي هاي ميكروبي گوشت قرمز تازه / منجمد
فراورده
|
آزمون
|
الگو يا رويه نمونهبرداري
|
تعداد نمونه (n)
|
c
|
m
|
M
|
لاشه
(تازه / منجمد)
|
شمارش كلي باكتريهاي هوازي مزوفيليك (در گرم يا cm2)
|
3
|
5
|
3
|
104 × 5
|
105 × 5
|
سالمونلا (در 25 گرم يا cm2)
|
2
|
5
|
-
|
منفي
|
-
|
|
اشرشياكلي(در گرم)
|
3
|
5
|
2
|
50
|
500
|
|
گوشت قطعهبندي/ بستهبندي شده
(با يا بدون استخوان)
تازه/ منجمد
|
شمارش كلي باكتريهاي هوازي مزوفيليك (در گرم يا cm2)
|
3
|
5
|
3
|
105
|
106
|
سالمونلا (در 25 گرم يا cm2)
|
2
|
5
|
-
|
منفي
|
-
|
|
اشرشياكلي (در گرم)
|
3
|
5
|
2
|
50
|
500
|
يادآوري1-در مواردي كه فقط يك نمونه به آزمايشگاه ارسال مي شود (نمونه منفرد)، ويژگيهاي ميكروبي نمونه با حد m سنجيده مي شود.
يادآوري2-هر بهر براساس شرايط زير قابل مصرف يا غيرقابل مصرف تشخيص داده مي شود:
1- در مواردي كه تمام نمونه ها m ≥ باشد ، بهر قابل قبول است .
2- در مواردي كه تعداد C≥ از n نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهر قابل قبول است.
3 - در مواردي كه هريك از نمونه ها M < باشد ، بهر غير قابل قبول است.
4- در مواردي كه تعداد < C ازn نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهرغير قابل قبول است.
2. عمر ماندگاري
عمر ماندگاري (Shelf – Life ) گوشت قرمز به شرح جدول 2 -1 ميباشد كه بايد در نشانهگذاري گوشت قرمز رعايت شود.
جدول 2 -1. عمر ماندگاري (Shelf – Life ) گوشت گاو و گاوميش ، شتر ، گوسفند و بز
نام فرآورده
|
شكل عرضه
|
شرايط نگهداري
دما
(درجه سانتيگراد)
|
عمر ماندگاري*
|
||
لاشه
|
گاو
و
گاوميش
شتر
|
°تازه
|
4/1 لاشه (نيم شقه )
|
0 تا4+
|
5 روز
|
°منجمد
|
4 /1 لاشه( نيم شقه )
( لفاف پيچي شده )
|
18-
|
12 ماه
|
||
گوسفند
و
بز
|
°تازه
|
|
0 تا4+
|
3روز(72ساعت)
|
|
°منجمد
|
( لفاف پيچي شده )
|
18-
|
9 ماه
|
||
قطعات گوشت
( با يا بدون استخوان)
|
گاو
و
گاوميش
شتر
|
°تازه
|
(بستهبندي معمولي)
|
0 تا4+
|
3روز(72ساعت)
|
|
(بستهبندي در خلاً)
|
0 تا4+
|
7روز
|
||
|
(بسته بندي با اتمسفر اصلاح شده)
|
0 تا4+
|
10 روز
|
||
°منجمد
|
(بستهبندي كارتني)
|
18-
|
12 ماه
|
||
گوسفند
و
بز
|
°تازه
|
(بستهبندي معمولي)
|
0 تا4+
|
3روز(72ساعت)
|
|
|
(بستهبندي در خلاً)
|
0 تا4+
|
5روز
|
||
|
(بسته بندي با اتمسفر اصلاح شده)
|
0 تا4+
|
7 روز
|
||
°منجمد
|
(بستهبندي كارتني)
|
18-
|
9 ماه
|
* عمر ماندگاري از زمان خروج لاشه از اتاق سرد (حداقل 24 و حداكثر 72 ساعت، منوط به رسيدن به pH نهايي مناسب) محاسبه مي شود .
ب. گوشت چرخكرده
1. ويژگيها
1-1. ويژگيهاي ظاهري /ارگانولپتيك
þگوشت قرمز چرخكرده (تازه) بايد از گوشت تازه سرد (صفر تا 4 درجه سانتي گراد) تهيه شده و از نظر ظاهري داراي مشخصات زير باشد:
· رنگ گوشت چرخشده بايد به رنگ طبيعي گوشت دام مربوط باشد و هيچگونه تغيير رنگ غيرطبيعي در آن مشاهده نگردد.
· هيچگونه بوي غيرطبيعي مانند بوي ترشيدگي يا تعفن نبايد حس شود.
تبصره 1- استفاده از اندامهايي مانند پستان، طحال، ريه، مثانه، نخاع، بافتهاي غضروفي و غده اي، رگ و پي، چربيهاي صفاقي، گوشت سر و صورت و اندام هايي كه از نظر شرعي مصرف آن ها منع شده است، در توليد گوشت چرخ كرده ممنوع است.
تبصره 2 - در داخل بسته بندي گوشت چرخ كرده قرمز تازه / منجمد نبايد، آب يا خونابه وجود داشته باشد.
تبصره 3- گوشت قرمز چرخ كرده تازه/ منجمد بايد در پوشش مناسب بسته بندي شده كه خواص حسي – ظاهري و ساير ويژگي هاي گوشت را حفظ كند و گوشت را در برابر آلودگي هاي ميكروبي و ساير آلودگي ها و نيز در برابر تبخير سطحي و خشك شدن محاظت نموده و از نفوذ طعم ، بوي غير طبيعي و ساير عوامل خارجي حفظ نمايد.
تبصره 4 - گوشت چرخ كرده قرمز تازه/ منجمد و بسته بندي شده بايد در بسته هاي سالم، دست نخورده و داراي نشانهگذاري مربوط برابر ضوابط عرضه گردد .
تبصره 5- تهيه گوشت چرخكرده منجمد از گوشت منجمد منوط به رعايت شرايط زير بلامانع است:
1- بهرهگيري از كاتر و چرخگوشت زيرصفر
2- انجام عمليات در سالنهاي با دماي حداكثر 12 درجه سانتيگراد
3- انجام عمليات در كمترين زمان ممكن، به گونهاي كه گوشت منجمد به هيچ عنوان از حالت انجماد خارج نشود.
4- طي مرحله انجماد در تونل انجماد با برودت 35 درجه سانتي گراد زير صفر و كمتر
5- تاريخ انقضا گوشت مورد استفاده، بيش از عمر ماندگاري محصول توليدي ( بيش از سه ماه ) باشد .
6- گوشت چرخ كرده توليدي بايد بهصورت منجمد و در شرايط برودتي 18 درجه سانتيگراد زير صفر نگهداري ، حمل ، توزيع و عرضه شود.
يادآوري : كليه عمليات فوق بايد صرفا در واحدهاي فرآوري و بستهبندي گوشت قرمز داراي پروانه بهداشتي بهرهبرداري معتبر از سازمان دامپزشكي كشور و زير نظر مسئول فنيبهداشتي واجد شرايط انجام پذيرد.
2-1. ويژگيهاي شيميايي
· (TVBN) TVNدر گوشت چرخ كرده (تازه/ منجمد) به عنوان معياري براي قضاوت مطرح نميباشد.
· ميزان باقيمانده دارو، هورمون ، سموم و ساير موادشيميايي آن، كمتر از حداكثر حد مجاز باقيمانده (MRL) باشد. (حد مجاز باقيمانده (MRL ) در دست تدوين است)
· به گوشت چرخ كرده نبايد هيچ گونه ماده افزودني ( از جمله مواد نگهدارنده، مواد رنگي و ... ) اضافه شود.
تبصره- افزودن موادي مانند نمك طعام، ادويه و ساير افزودني هاي طبيعي به گوشت چرخ كرده منوط به اخذ مجوز از اداره كل دامپزشكي استان و درج آن در نشانه گذاري است.
3-1. ويژگيهاي ميكروبي
ويژگي هاي ميكروبي گوشت قرمز چرخ كرده در جدول 3-1 آورده شده است.
جدول 3-1 . ويژگي هاي ميكروبي گوشت قرمز چرخكرده
آزمون
|
تعداد نمونه (n)
|
c
|
m
|
M
|
شمارش كلي باكتريهاي هوازي مزوفيليك (در يك گرم)
|
5
|
2
|
105 × 5
|
106 × 5
|
اشريشياكلي (در يك گرم)
|
5
|
2
|
50
|
500
|
استافيلوكوكوس ارئوس (در يك گرم)
|
5
|
2
|
102 × 5
|
103 × 5
|
سالمونلا (در 25 گرم)
|
5
|
0
|
منفي
|
-
|
يادآوري1-در مواردي كه فقط يك نمونه به آزمايشگاه ارسال مي شود (نمونه منفرد)، ويژگيهاي ميكروبي نمونه با حد m سنجيده مي شود.
يادآوري2-هر بهر براساس شرايط زير قابل مصرف يا غيرقابل مصرف تشخيص داده مي شود:
1- در مواردي كه تمام نمونه ها m ≥ باشد ، بهر قابل قبول است .
2- در مواردي كه تعداد C≥ از n نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهر قابل قبول است.
3 - در مواردي كه هريك از نمونه ها M < باشد ، بهر غير قابل قبول است.
4- در مواردي كه تعداد < C ازn نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهرغير قابل قبول است.
2. عمر ماندگاري
عمر ماندگاري (Shelf – Life ) گوشت قرمز چرخ كرده تازه 2 روز معادل 48ساعت (در صورت نگهداري در صفر تا 4 درجه سانتي گراد) و گوشت قرمز چرخ كرده منجمد 3 ماه (در صورت نگهداري در 18- درجه سانتي گراد) ميباشد كه بايد در نشانهگذاري رعايت شود .
ج . چربي
1. ويژگيها
1-1. ويژگيهاي ظاهري /ارگانولپتيك
ويژگي هاي ظاهري/ ارگانولپتيك چربي هاي خوراكي به شرح زير است:
· چربي (خوراكي) بايد سفت و سفيد يا متمايل به سفيد و بدون هيچگونه بو و قوام و رنگ غيرطبيعي باشد.
· رنگ چربي برحسب گونه هاي دامي، سن و رژيم غذايي متفاوت است. ( جنس تاثيري بر روي رنگ چربي ندارد دام ماده چون سن بالايي دارد ،رنگ چربي زردتر مي شود ).
يادآوري1: تغيير رنگ چربي و استشمام بوي بد ، از علائم اكسيداسيون و فساد چربي است.
يادآوري2: صرفا چربي هاي سطح بيروني لاشه، همچنين دنبه گوسفند و كوهان شتر قابل مصرف خوراكي انسان است. چربي هاي ساير قسمت هاي لاشه به ويژه چربي هاي حفره بطني غيرخوراكي بوده و بايد به مصرف صنعتي برسند.
þزردي پاتولوژيك : اگر زردي ناشي از رنگدانه بيلي وردين و بيلي روبين باشد ، زردي پاتولوژيك (Jaundice , lcterus) يا زردي بيماري زا ناميده مي شود.
در زردي پاتولوژيك، صلبيه ، لايه هاي داخلي عروق، غضروف هاي استخوان، بافت همبند و لگنچه كليه ها نيز زرد مي باشد. زردي پاتولوژيك دو دسته است:
1. زردي هموليتيك: كه شامل بيماري هاي انگلي نظير تيلريوز ، بابزيوز ( پيرو پلاسموز ) و بيماري هاي باكتريايي نظير لپتوسيپروز مي باشد كه در آن گلبول هاي قرمز ليزه مي شوند، درحالي كه كبد توانايي جمع آوري بيلي روبين و بيلي وردين زيادي را ندارد.
2. زردي انسدادي: مجاري صفراوي، سنگ هاي صفراوي ، فاسيولا و ديكروسليوم ( كه در اثر كلسيفيه شدن و حجم زياد فاسيولا و ديكروسليوم ايجاد انسداد مي كند) كه باعث بالا رفتن بيلي روبين و بيلي وردين در خون مي شوند .
قضاوت: در زردي پاتولوژيك ضبط كلي لاشه همراه با كله و پاچه و امعاء و احشاء صورت مي گيرد.
þ زردي فيزيولوژيك: در زردي فيزيولوژيك فقط چربي ها زرد است و قسمت هاي ديگر نظير 1- گره ها 2-سطح داخلي دنده ها 3- پرده هاي سروزي 4- پلورا ( پرده جنب )5- روده بند ( مزانتر) 6- سطح مفاصل 7- سطح ريه 8- تاندون ها 9- ليگامنت ها 10- ليگامنت هاي گردن 11- آئورت 12- صلبيه چشم 13- اعصاب 14- سطح كليه ، زردي را در خود نشان نمي دهند . همچنين معمولا در زردي فيزيولوژيك زرد زعفراني است و در زردي پاتولوژيك زرد كثيف است و لاشه بوي صفرا مي دهد .
قضاوت: لاشه هاي زرد فيزيولوژيك اگر ميزان زردي كم بوده قابل مصرف بازار مي باشد و اگر زردي زياد باشد ، اجازه مصرف مشروط داده مي شود .
تشخيص تفريقي زردي :
براي تشخيص تفريقي زردي مي توان از آزمايش Remington- foweri استفاده كرد. در اين آزمايش، 5/2 گرم چربي بدون عروق خوني و بدون خون را در لوله آزمايش مي اندازيم . محلول NaoH هيدوركسيد سديم يا سود ( 5 درصد ) به اندازه 5 سي سي به آن اضافه نموده و روي شعله مي گيريم تا چربي در سود حل شود ، محتويات لوله را مقداري سرد نموده تا به درجه 50 درجه سانتيگراد برسد. سپس روي آن 5 سي سي اتر مي ريزيم. محتويات لوله به دو لايه/ فاز در مي آيد. اگر زردي فيزيولوژيك باشد رنگدانه بتاكاروتن در اتر حل مي شود و اتر زرد رنگ مي شود و زردي فيزيولوژيك است و در موردي كه رنگدانه بيلي روبين و بيلي وردين در سود حل مي گردد و سود زرد مي شود و زردي پاتولوژيك است، اگر هر دو زرد شوند هم زردي پاتولوژيك دارد و هم زردي فيزيولوژيك دارد .ضمنا موارد مشروحه ذيل بايد مورد توجه قرار گيرد .
1. شعله را بايد فورا خاموش نمود چون اتر منفجر شونده است.
2. اتر بيهوش كننده است و از بو كردن آن جداً خودداري گردد.
2-1. ويژگيهاي شيميايي
· (TVBN) TVNدر چربي خوراكي (تازه/ منجمد) به عنوان معياري براي قضاوت مطرح نميباشد.
· ميزان باقيمانده دارو، هورمون ، سموم و ساير موادشيميايي آن، كمتر از حداكثر حد مجاز باقيمانده (MRL) باشد. (حد مجاز باقيمانده (MRL ) در دست تدوين است)
· ميزان عدد پراكسيد در چربي خوراكي بايستي كمتر از 5 ميلي اكي والان در كيلوگرم چربي باشد.
3-1. ويژگيهاي ميكروبي
ويژگي هاي ميكروبي چربي خوراكي در جدول 4-1 آورده شده است.
جدول 4-1 . ويژگي هاي ميكروبي چربي خوراكي
آزمون
|
تعداد نمونه (n)
|
c
|
m
|
M
|
شمارش كلي باكتريهاي هوازي مزوفيليك (در يك گرم)
|
5
|
3
|
105
|
106
|
اشريشياكلي (در يك گرم)
|
5
|
2
|
50
|
500
|
سالمونلا (در 25 گرم)
|
5
|
0
|
منفي
|
-
|
يادآوري1-در مواردي كه فقط يك نمونه به آزمايشگاه ارسال مي شود (نمونه منفرد)، ويژگيهاي ميكروبي نمونه با حد m سنجيده مي شود.
يادآوري2-هر بهر براساس شرايط زير قابل مصرف يا غيرقابل مصرف تشخيص داده مي شود:
1- در مواردي كه تمام نمونه ها m ≥ باشد ، بهر قابل قبول است .
2- در مواردي كه تعداد C≥ از n نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهر قابل قبول است.
3 - در مواردي كه هريك از نمونه ها M < باشد ، بهر غير قابل قبول است.
4- در مواردي كه تعداد < C ازn نمونه ، بين m < و M ≥ باشد ، بهرغير قابل قبول است.
2. عمر ماندگاري
عمر ماندگاري (Shelf – Life ) چربي خوراكي تازه 2 روز معادل 48ساعت (در صورت نگهداري در صفر تا 4 درجه سانتي گراد) و چربي خوراكي منجمد 4 ماه (در صورت نگهداري در 18- درجه سانتي گراد) ميباشد كه بايد در نشانهگذاري رعايت شود .
3. تقلبات و تخلفات بهداشتي
تامين گوشت از منابع غير مجاز
كشتار غيرمجاز و يا عرضه لاشه بدون مهر دامپزشكي
عرضه گوشت مشروط (مجاز براي مصرف صنعتي يا عمده) جهت مصرف خانوار
تغيير يا مخدوش نمودن تاريخ توليدو انقضاء و ساير مندرجات نشانه گذاري گوشت بستهبندي
عدم مطابقت فرآورده با مشخصات مندرج روي نشانه گذاري گوشت بستهبندي شده
جعل مهر دامپزشكي و ممهور نمودن لاشه با آن
استفاده از رنگ (جوهر) غيرمجاز براي ممهور نمودن لاشه با آن
عرضه و فروش گوشت بستهبندي تاريخ منقضي
عرضه بره تودلي (كه براي مصرف انسان مناسب نيست)
عرضه گوشت منجمد ديفراست شده بهجاي گوشت تازه
عرضه گوشت مردار و ذبح غيرشرعي
تبصره 1- اگر دام در زمان ذبح، زنده باشد، بافت گردن زنده است و به برش، واكنش نشان مي دهند، پس صاف بريده نمي شود و مقطع برش گردن صاف نيست. همچنين در مقطع برش دو سرخرگ و دو سياهرگ نيز ديده مي شوند.
تبصره 2- اگر دام در زمان ذبح ، زنده نباشد، عروق جمع مي شوند و خون به سمت وريدهاي اصلي بدن مي رود و در سطح مقطع گردن ديده نمي شوند. همچنين احشاء (دراثر پس دادن صفرا ) سبز رنگ است. تمام عروق بدن، ريه و كليه ولاشه (به طور كلي) پرخون است.
عرضه گوشت حيوان حرام گوشت به جاي گوشت حيوان حلال گوشت
عرضه گوشت چرخكرده از قبل آماده (كه بايد صرفا در حضور مشتري تهيه شود)
تهيه گوشت چرخ كرده از سنگدان مرغ
تهيه گوشت چرخ كرده از گوشت سر و صورت گاو، ريه و ...
تهيه گوشت چرخ كرده از خرده گوشتهاي نامناسب
عرضه دنبلان (كه براي مصرف خوراكي انسان مناسب نيست و خوردن آن حرام مي باشد)
عرضه چربيهاي احشايي داخل حفرات سينه ، شكم و لگن (كه براي مصرف انسان مناسب نيست) به جاي چربي هاي خوراكي
عرضه روده ( انتهاي روده بزرگ و راست روده اصطلاحا روده شيرين ) و يا لوزالمعده با نام خوشگوشت
عرضه لوزالمعده/ پانكراس ، تيموس و تيروئيد با نام خوئك ( كه براي مصرف انسان مناسب نيست)
نگهداري گوشت قرمز بيش از ظرفيت يخچال
عرضه گوشت قرمز خارج از يخچال
نگهداري گوشت قرمز، مرغ، تخممرغ، آلايش خوراكي و ماهي در كنار هم در يك يخچال
عدم رعايت برودت يخچال/ فريزر در زمان عرضه
پاكيزه و بهداشتي نبودن يخچال و ساير وسايل مورد استفاده
استفاده از تخته كار غيرمجاز جهت خرد نمودن گوشت
عدم رعايت اصول بهداشت فردي (از جمله نداشتن لباس كار مناسب، كارت بهداشت/ گواهي سلامت و ... ) در زمان فعاليت