بیماری های ویروسی

بيماري رئوويروس آمور GCRV (Grass carp reo virus)

عامل يك بيماري خونريزي دهنده كپور علفخوار در خانواده كپور ماهيان مي باشد .بيماري زايي اين بيماري كم است و باعث ضرر هاي اقتصادي در ماهيان گرمابي مي شود .درصد مرگ و مير آن 50 تا 70 درصد است .در اين بيماري، سپتي سمي همراه با خونريزي شديد وجود دارد .در ماهيان آلوده خونريزي در قاعده باله ها، چشم ها حفره دهاني، بافت عضلاني، كبد، كليه ها، طحال، دستگاه گوارش و نيز اگزو فتالمي ديده مي شود .تلفات در ماهيان انگشت قد بيشتر مي باشد .سياست مقابله با بيماري بصورت قرنطينه سازي و حذف ماهيان آلوده به ويروس پس از تأييد نهايي مي باشد .

عامل بيماري :

خانواده Reoviridae و جنس Aquareovirus

- ويروس (رئو ويروس)

v GCRV (Grass carp reovirus)

v GCRV (Grass carp Hemorrhagic virus)

v FRV (Fish reovirus)

خصوصيات :

§ 65-70 nm

§ داراي كپسيد دوتايي بسته

§ RNA دو رشته اي و يازده قطعه اي

§ مقاوم به كلروفوم، اسيد (PH3) يا قليائيت (PH10)

§ مقاوم به حرارت تا 56 درجه سانتي گراد به مدت 30 دقيقه

§ تاكنون دو سروتيپ در چين شناخته شده است : G-V873 , GV14

§ يازده قطعه رشته ها الگوهاي متفاوتي دارند (RNA ds)

§ داراي Antigenicity متفاوت نيز هستند .

محيط و انتقال Transmission & Envirenment :

§ فقط آب شيرين

§ افقي (Horizontal) از طريق آب يا انگل هاي خارجي

§ حاملين كپور معمولي، كپور سياه، كپور نقره اي، كپور سرگنده و كپور علفخوار بالغ

§ انتقال عمودي در دست بررسي است .

§ چگونگي ورود ويروس به ماهي سالم نيز ناشناخته است، گمان مي رود كه از طريق آبشش ها باشد .

محدوده ميزبان ها : (Host Range)

§ كپور علفخوار (Grass Carp) Cten opharyngodom idella

§ كپور سياه (Black carp) mylopharyngodon piceus

§ آمورچه (Top Mouth Gud Geon) pseudorasbora parva

§ سرگنده (Big Head Carp) Aristichtys Nobilis

§ كپور نقره اي (Silver Carp) Hypoph thalmichthys Molitrix

§ كپور طلايي (Golden Carp) Carassius Auratus

§ كپور معمولي (Common Carp) Cyprinus Carpio

سن ابتلا :

§ ماهيان يكساله انگشت قد – نوزاد (بصورت معمولي و رايج)

§ ماهيان بزرگتر (در صورت وجود شرايط مناسب كننده)

شرايط مناسب بروز بيماري ، ميزان مرگ و مير :

فوق العاده مسري تا 80% مرگ و مير و بيشتر ، دماي مناسب بروز 28-25 درجه

انتشار جغرافيايي (Geographical Distribution)

§ چين 1972

§ اكنون در مركز و جنوب شرق چين

§ ويتنام

§ هند (مشكوك )

علايم :

1- خارجي

- بيرون زدگي چشم (Exophthalmia)

- تيرگي شديد بدن

- خونريزي در قاعده باله ها، سرپوشي آبششي و حفره دهاني

- تلفات شديد در دماي 28-25 درجه سانتي گراد آب

2- داخلي

- خونريزي در سراسر عضلات

- التهاب روده (Red intestine)

- خونريزي در آبشش يا رنگ پريدگي آن

- خونريزي در كبد، طحال، كليه و روده

- بزرگ شدن كبد

- تورم كليه

3- تغييرات آسيب شناسي

- نكروز، استحاله و تباهي در سلولهاي كبد

- پرخوني و خونريزي در عروق كبد و طحال

تشخيص تفريقي :

§ بيماري باكتريايي لكه قرمز در كپور علفخوار (Red spot Disease)

§ التهاب روده باكتريايي

§ عفونت مخلوط با باكتري يا عفونت ثانويه باكتري (تغييرات مشابه آسيب شناسي)

روشهاي تشخيص :

§ آزردگي و جراحات آسيب شناسي در حاملين تحت باليني قابل رديابي نيست .

§ با بكار بردن تيره سلولي CK در محيط كشت ويروس – براي جداسازي ويروس بافت كليه ، كبد و طحال ماهي ارجح است .

جداسازي روي تيره سلولي CK در دماي 25 درجه سانتي گراد و به مدت 7 روز و 2 پاساژ نياز دارد .CPE معمولاً 5-3 روز پس از تلقيح ايجاد مي شود .

§ RT-PCR رديابي حاملين امكان پذير است .رديابي RNA ويروس بطور مستقيم از اعضاء هدف بوسيله PCR (رديابي ويروس در حاملين و ماهي هاي بيماري در تابستان آسان است، البته زماني كه دماي آب بين 28-25 درجه سانتيگراد است، اما در زمستان بسيار سخت است .)

§ ميكروسكوپ الكتروني و مشاهده ويروس در كليه (Lattice forme)

روش هاي كنترل :

واكسيناسيون :

§ در چين از اركان هاي ماهي آلوده واكسن غير فعال (Auto Genous) تهيه شده است واكسن بدست امده از كشت ويروسي نيز در دسترس است .

§ محدوديت در نقل و انتقال و جابجايي ماهي زنده

§ حذف عامل بيماري زا از استخر ها (بكار گيري كلرين قبل از خشك شدن استخر)

§ عدم رها سازي آب استخرهاي آلوده به محيط

تهيه و تدوين:دكتر عادل حقيقي - رييس گروه بهداشت و مديريت بيماريهاي ماهيان گرمابي سازمان دامپزشكي كشور

دفتر بهداشت و مديريت بيماريهاي آبزيان

دانلود فایل

كويي هرپس ويروس (بيماري اگزوتيك) KHD(Koi herpesvirus disease)

كويي هرپس ويروس (بيماري اگزوتيك) Koi herpesvirus disease (KHD)

يك بيماري شديداً مسري است كه داراي ميزان ابتلا و تلفات بسيار بالا در خانوادة كپورماهيان مي باشد. عامل بيماري از خانوادة هرپس ويريده و با علائم باليني غيراختصاصي نظير زخم هاي وسيع، خونريزي از آبشش ها،‌ نقاط رنگ پريده يا تاول هاي روي پوست، چشمان فرورفته در اين گونه از ماهيان مي باشد. راه انتقال عامل بيماري تماس مستقيم با ماهي آلوده و مايعات مترشحه ماهي و آب آلوده مي باشد.بسته به درجه حرارت آب، درجه متفاوت بوده و ماهي مبتلا بصورت حامل و ناقل بيماري در آيد. سياست مقابله با بيماري بصورت قرنطينه سازي و حذف ماهيان آلوده به ويروس مي باشد.در جلسه مشورتي OIE 2005 به عنوان بيماري قابل اخطار معرفي شد

علائم بيماري :

الف) علايم رفتاري و فارمي :

شروع تلفات سريع و سنگين ،مرگ مير 24-48 ساعت پس از علايم باليني ،باقي ماندن ماهي هاي آلوده و درگير در سطح آب،شناي بي حال ،ضربان آبشش شديد،كاهش اشتها ،شناي تحريكي قبل از مرگ،

بي رنگي پوست،رگه دار شدن آبشش به همراه PATCH هاي سفيدرنگ،مشابهت با بيماري كلومناريس،مشاهده خونريزي در آبشش،گود ر فتگي چشم ها،لكه هاي سفيدرنگ در پوست،زخم جلدي ناحيه اي (گاهي اوقات)،زخم و آزردگي شديد در آبشش ،كم رنگي آبشش ها ،وجود PATCH در آبشش ها ،وجود چسبندگي درحفره بدن،ابري شدن اندام هاي داخلي،تورم شديد در آبششها

ب) علايم آسيب شناسي :

پروليفراسيون توده هاي اپيتليوم آبشش (افزايش)،نكروز در آبشش ،وجود اينكلوژن بادي هاي تكي در سلول هاي آبششي،نكروز سلول هاي پارانشيمي كبد، طحال، كليه و لوله گوارشي،حضور ماكروفاژهاي فراوان با ذرات هضم نشده در داخل آن،وجود اينكلوژن بادي در بافت هاي عصبي ،در كليه تقويت درون شبكه اي بوجود مي آيد.

محدوده ميزباني :

بطور مشخص و اثبات شده قطعي

كپور معمولي COMMON CARP

كپوركويي KOI CARP

ساير آبزيان تحت مطالعه و مشكوك:

كپور علفخوار (Grass Carp)، كپور طلايي معمولي(Golden Carp) ، كاراس(Crossian Carp)

راه هاي انتقال و انتشار عامل :

ويروس حداقل 4 ساعت در آب فعال و زنده است،از طريق آبشش صدمه ديده به آب، گلبول هاي سفيد و از آن طريق كليه،ارتباط مستقيم با ماهي آلوده،مايعات خروجي ماهي آلوده،آب يا لجن سيستم هاي آلوده،ورود ويروس به بدن ماهي سالم از طريق آبشش يا روده(كاملاٌ مشخص نيست)،ماهي بهبود يافته از عوامل مهم انتشار بيماري

عوامل مؤثر در وقوع و تشديد بيماري :

دما ،ضعف سيستم ايمني ،جوان بودن ماهي ،،وامل ثانويه،غلظت ويروس در محيط،بيشتر در درماي 23-28 درجه بروز مي كند.(مرگ و مير)،سن هاي مختلف درگير مي شوند،دماي بالاي 30 درجه سانتيگراد باعث مقاومت طبيعي ماهي مي شود،در دماي پايين تر از 13 درجه و بالاتر از 30 درجه سانتي گراد هيچگونه بيماري مشاهده نشده است،دما باعث افزايش تزايد و تكثير ويروس(مستقيم) و كاهش توانايي سيستم ايمني(غير مستقيم)،نقش دما بيش از نقش غلظت ويروس است،در دماهاي 28،22،18،13، DNA ويروس قابل رديابي است( كليه – طحال)،با تغيير ناگهاني دما( # ) بيماري بروز مي كند(بروز ناگهاني)،با تغيير تدريجي نوعي مقاومت بوجود مي آيد(ايجاد ايمني)،دريك مطالعه آزمايشي 82% ماهي ها در دماي 22 درجه سانتيگراد در مواجه با ويروس تلف شدند(افزايش ناگهاني)،دما در كوتاه يا طولاني كردن دوره آنكوباسيون ويروس موثر است.(18 درجه سانتيگراد= 14 روز)،،دريك آزمايش و در دماي 28 درجه، يك روز پس از حمام دادن در محلول واجد ويروس، ويروس در كليه و طحال رديابي شود

تهيه و تدوين:دكتر عادل حقيقي - رييس گروه بهداشت و مديريت بيماريهاي ماهيان گرمابي سازمان دامپزشكي كشور

دفتر بهداشت و مديريت بيماريهاي آبزيان

دانلود فایل

ويرمي بهاره كپور ماهيان SVC (Spring viraemia of carp)

ويرمي بهاره كپور ماهيان SVC

مقدمه
يك بيماري ويروسي مسري در كپورماهيان مي باشد و عامل آن رابدو ويروس كارپيواست كه باعث تلفات بسيار بالايي در ماهيان گرمابي (كپور ماهيان) مي گردد .حداكثر تلفات بيماري در دماي 10 تا 15 درجه سانتي گراد اتفاق مي افتد و در دماي 17 درجه تلفات كاهش مي يابد .

علايم شامل تيرگي پوست، اگزوفتالمي و بيرون زدگي چشم، آسيت و رنگ پريدگي آبشش ها و كست مدفوعي آويزان از مخرج و حالت تورم و بيرون زدگي مخرج است و ماهيان حالت بي حالي داشته و خونريزي در آبشش ها و پوست دارند . تمامي گونه هاي كپور ماهيان حساس بوده و انتقال بيماري بصورت افقي است .بيماري از طريق تماس مستقيم با مدفوع آلوده، ادرار و مايعات جنسي و ترشحات خارجي از ماهيان آلوده ايجاد مي شود .

ويرمي بهاره كپورماهيان (SVC)يك بيماري ويروسي است كه اصولا كپور معمولي² به آن مبتلا مي گردد. هرچند اين بيماري و عامل به وجود آورنده آن –يعني ويرمي بهاره (SVCV) يا رابدوويروس كارپيو³- براي اولين بار در سال 1971 مطرح گرديد، اما مداركي وجود دارد كه نشان مي دهد تقريبا از 50 سال پيش در اروپا وجود داشته است. پيش از آنكه بيماري به طور كامل شناسايي گردد، آن را با اسامي مختلفي همچون آب آوردگي عفوني⁴ ، زائده عفوني⁵ ، عفونت هاي خوني⁶ عنوان مي كردند.

در اروپا، خسارت ناشي از ابتلا به اين بيماري را در پرورش كپورماهيان را سالانه حدود 10 تا 15 درصد كپورهاي يكساله و يا حدود 4000 تن تخمين زده اند. در برخي از منابع، دامنه تلفات كپورهاي جوان به 70 درصد نيز رسيده است. اين آمار برمبناي ليست اطلاع رساني سازمان جهاني بهداشت دام (OIE) مي باشد.

گونه هاي مستعد و پراكنش جغرافيايي

اگرچه كپور معمولي، اصلي ترين گونه در زمينه ابتلا به در شرايط آزمايشي در گونه هايي همچون كلمه¹⁴ ، اردك ماهي¹⁵ ، گوپي¹⁶ ، خورشيدماهي¹⁷ ، گلدفيش¹⁸ ، گورخر ماهي¹⁹ نيز امكان ابتلا به اين ويروس وجود دارد.

SVC مي باشد.، چندين گونه ديگر نيز وجود دارند كه در شرايط غير آزمايشگاهي (طبيعي) استعداد ابتلا به اين بيماري را دارند. اين گونه ها شامل كاراس⁷ ، كپورعلفخوار⁸ ، كپور نقره اي⁹ ، بيگ هد¹⁰ ، گلدفيش¹¹ ، لاي ماهي¹² ، اسبله ماهي¹³ مي باشد.

SVC تاكنون در برخي از كشورهاي اروپا و آسيا گزارش شده ولي اخيرا در آمريكاي شمالي و جنوبي نيز يافت شده است.

علائم كلينيكي SVC

گويا اولين نشانه هاي بيماري تغيير در الگوهاي رفتاري ماهي است. ماهي در بخش هايي از آب با جريان هاي آرام يعني نزديك به كناره هاي استخر تجمع مي يابد. سپس تنفس ماهي، واكنش آن نسبت به محرك ها و سرعت شنا كاهش مي يابد. با پيشرفت بيماري، ماهي سنگين شده و ممكن است به پهلو شنا كند.

از علائم ظاهري اين بيماري مي توان به تيره شدن پوست، برآمدگي شكم، اگزوفتالمي (بيرون زدگي چشم)، خونريزي روي پوست، آبشش ها و بخش قدامي چشم، كم خوني و رنگ پريدگي در آبشش اشاره كرد.

از علائم دروني، نشانه هايي مانند تشكيل ادم (مايع داخلي) در تمام قسمت هاي حفره شكمي، خونريزي در كيسه شنا و التهاب در روده قابل مشاهده است.

دما و فصل

تحقيقات نشان داده اند بهترين دما جهت پيشرفت آزمايشات ديگري نيز در اين زمينه انجام گرفته است. بطوريكه تحقيقات نشان داده است كاهش تدريجي دما (كاهش دما از 11 تا 5 درجه سانتيگراد) باعث تلفات پايين مي شود؛ درصورتيكه افزايش دوباره دما تا 20 درجه سانتيگراد سبب ايجاد تلفات عظيمي در ماهيان مي گردد.

در نتيجه مي توان بيان داشت اين نتايج با مشاهدات در سطح مزارع كه بيان مي كند شيوع بنابراين در كشورهايي كه وجود SVC در حالت آزمايشگاهي در كپورهاي بيمار بين 16 تا 17 درجه سانتيگراد است. در اين دما، 90 درصد ماهي ها در فاصله 5 تا 17 روز پس از ابتلا به بيماري مي ميرند. در دماي پايين تر (11 تا 15 درجه سانتيگراد) درصد تلفات تقريبا مشابه است ليكن زمان آن افزايش مي يابد (2 تا 3 هفته). تلفات در دماي بين 17 تا 26 درجه سانتيگراد كاهش مي يابد.البته بهترين دما براي همانند سازي اين ويروس 20 تا 22 درجه سانتيگراد مي باشد.SVC در فصل بهار با گرم شدن آب اتفاق مي افتد، مطابقت دارد.SVC گزارش شده، اين عامل فقط در ماههاي خرداد (june) و تير (july) مشاهده شده است. همانند سازي ويروس كه با افزايش دما افزايش مي يابد، بهترين زمان براي شناسايي ويروس در جمعيت ماهي ها مي باشد. تمامي ويروس هاي SVC كه از نمونه هاي ماهي جدا شده اند مربوط به ماه ارديبهشت (may) يعني زماني كه دماي آب بين 10 تا 18 درجه سانتيگراد است، مي باشد. احتمالا كشف ويروس در ماه هاي ديگر مشكل خواهد بود.

انتقال بيماري

ماهي بيمار مي تواند ويروس را از راه مدفوع و احتمالا از طريق ادرار و موكوس آبشش انتقال دهند. انتقال افقي²⁰ (انتقال از فردي به فرد ديگر) هنگامي صورت مي گيرد كه ويروس از طريق آبشش وارد بدن گردد. تحقيقات نشان داده اند كه از اين طريق انتقال عمودي²¹ (انتقال از مادر به جنين) احتمالا زماني رخ مي دهد كه ويروس در داخل مايع تخمداني ماهي وجود داشته باشد؛ ولي عدم وجود ويروس در لارو و بچه ماهيان انگشت قد يادآور مي شود كه انتقال بيماري از اين طريق مهم نمي باشد.

انگل هايي مانند شپشك ماهي كپور²² و زالو²³ ناقلان غيرفعال اين بيماري به كپورهاي سالم هستند. عوامل مكانيكي نيز مي توانند عامل ايجاد بيماري باشند زيراكه SVC به راحتي در شرايط آزمايشگاهي از ماهي بيمار به ماهي سالم انتقال مي يابد. ميزبان اين عفونت ماهيان بيمار و ماهيان ناقل (ماهياني كه پس از شيوع بيماري زنده مانده اند) مي باشند. علاوه بر كپورماهيان، ساير ماهيان پرورشي و وحشي نيز مي توانند ناقل اين بيماري باشند.SVCV به مدت طولاني در آب يا لجن يا بعد از خشك شدن استخر ماندگار است.

تشخيص بيماري

تشخيص SVC به صورت كلينيكي در ماهيان بيمار از طريق جداسازي ويروس يا انجام تست هاي ايمونولوژيكي همانند تست immunofluorescence (IF يا enzyme-linked immunosorbantassay ELISA) امكان پذير مي باشد. تست virus neutralization (VN يك تست مكمل جهت تشخيص بيماري مي باشد. تستهاي immunofluorescence و ELISA بايد با جداسازي ويروس و تست VN كامل گردد. مواردي را جهت تعيين كشور، منطقه و مزارع پرورشي به عنوان مناطق عاري از SVC مشخص نموده است. كد بين المللي سلامتي آبزيان و قوانين تشخيص بيماري آبزيان داراي جزئيات كاملي از تمامي احتياجات مربوطه مي باشند كه در اينجا فقط به برخي از نكات كلي آن اشاره مي شود. يك كشور زماني عاري از اين بيماري قلمداد مي شود كه داراي شرايط زير باشد: 1) عدم گزارش شيوع SVC براي حداقل 2 سال؛ 2) عدم وجود بيماري در گونه هاي مستعد هنگام بازديدهاي رسمي به مدت 2 سال؛ 3) وجود لوازم موردنياز جهت واردات ماهي زنده از ساير كشورها.SVC قلمداد كرد كه در بازديدهاي رسمي به مدت 2 سال در آن SVC مشاهده نگردد.SVC عنوان كرد كه: 1) طبق بازديدهاي رسمي به مدت 2 سال آزمايش شده و عدم وجود بيماري در آن ثابت گردد. 2) فقط با آب چشمه يا چاه عاري از ماهيان هرز آبگيري شود. 3) با رودخانه ارتباط نداشته باشد يا در صورت ارتباط مكاني به منظور جلوگيري از مهاجرت ماهيان پايين دست به بالادست در مسير كانال وجود داشته باشد.OIE مواردي در برنامه هاي نظارتي خود جهت دستيابي و تداوم سلامتي ايستگاه ها ارائه داده است. بطور خلاصه، سيستم هاي پرورش ماهي در مزارع پرورشي بايد دو بار در سال به مدت 2 سال بررسي گردند. هر بررسي بايد به گونه اي هدايت شود تا اينكه 2 درصد شيوع همراه با 95 درصد سطح اطمينان به دست آيد. اين موضوع دربرگيرنده 150 ماهي با سن مناسب در هر بار بررسي مي باشد. از مايع تخمداني نيز در صورت دسترسي مي توان استفاده نمود. جهت تداوم سلامتي سايت، سالانه دو بار آزمايش به تعداد 30 عدد ماهي موردنياز مي باشد.

پيشگيري

به منظور پيشگيري از شيوع بيماري در مزارع پرورشي چندين نظريه وجود دارد. استفاده از منابع آبي عاري از بيماري همچون چشمه يا چاه لازم است؛ بخصوص در نواحي كه اين بيماري اپيدميك باشد. ساير موارد شامل ضدعفوني تخم ها با يدوفور، ضدعفوني شيميايي و فيزيكي منظم استخرها، ضدعفوني تجهيزات، خروج به موقع ماهيان مرده مي باشد. همچنين ماهيان خريداري شده براي مزرعه بايد از مراكز عاري از SVC تهيه شوند و فروشنده با ضمانت تعهد نمايد در صورت بيماري، ماهي ها برگشت داده شود.