آسپرژيلوز Aspergillosis
تعريف :
آسپرژيلوز نوعي بيماري قارچي است كه معمولاً دستگاه تنفسي و از جمله كيسه هاي هوايي پرندگان نظير بوقلمونها ، ماكيان و بسياري ازانواع ديگر طيور ، پرندگان وحشي وزينتي را مبتلا مي كند .
جوجه بوقلمونها و جوجه ماكيانهايي كه كمتر از 3 هفته سن دارند خيلي بيشتر از بالغها به اين بيماري مبتلا مي شوند . متداولترين عامل آسپرژيلوز ، آسپرژيلوس فوميگاتوس مي باشد ولي چندين گونه و جنس ديگر از قارچها عامل بعضي از همه گيريها بوده اند . بيماري از طريق آب وغذا وهواي آلوده منتقل مي گردد.
نشانه هاي باليني
1 – تنگي نفس ، تنفس با دهان باز ، سيانوز و تنفس سريع همواره مشاهده مي شود . معمولاً صداي رال در اين بيماري تنفسي وجود ندارد . نشانه هاي ديگر شامل اسهال ، بي اشتهايي ، خواب آلودگي ، لاغري پيشرونده و افزايش تشنگي مي باشد .
2 – ميزان ابتلا متغير است . مرگ و مير در پرندگاني كه به شكل باليني مبتلا هستند زياد است . اغلب پرندگان مبتلا ، در هنگاهي كه در دست گرفته مي شوند يا بلافاصله بعد از آن ، بويژه وقتي كه از پاهايشان گرفته شوند ، مي ميرند . در گله هاي مبتلا در طي بارگيري و حمل و نقل و بعد از تلقيح مصنوعي ، مرگ و مير افزايش مي يابد .
3 – نشانه هاي اختلال سيستم عصبي مركزي ممكن است در ، درصد كمي از پرندگاني كه عفونت به مغز آنها انتشار يافته است ديده شود . نشانه ها اغلب شامل عدم تعادل ، افتادن ، عقب عقب رفتن ، برگشتگي سر به عقب ، فلجي و غيره مي باشد .
4 – چنانچه عفونت چشمي وجود داشته باشد ممكن است يك كدورت سفيد خاكستري در يك يا هر دو چشم تشكيل شود . هنگامي كه بافت ملتحمه مبتلا مي گردد خروج ترشحات از چشم ديده مي شود و ممكن است زخم قرنيه نيز وجود داشته باشد . يك توده حجيم از ترشحات ، به طور مشخص در گوشه مياني چشم زير پلك سوم تجمع مي يابد .
نشانه هاي كالبد گشايي
1 – ممكن است روي جراحات كيسه هاي هوايي يا در برنش اصلي ريه رشد رشته هاي قارچي همراه با هاگدار شدن آنها به صورت ماده كركي خاكستري ، آبي ، سبز يا سياه ( قارچ هاگزا) ديده شود .
2 – معمولاً ندولها يا پلاكهاي زرد يا خاكستري در ريه ها ، كيسه هاي هوايي يا ناي ( معمولاً در محل دو شاخه شدن ناي ) وجود دارند .
تشخيص بيماري
نشانه ها و جراحات ماكروسكوپي آسپرژيلوز در تشخيص ، بسيار مفيدند و با نشان دادن قارچ در زير ميكروسكوپ در لامهاي تهيه شده از جراحات ، يا مقاطع بافت شناسي ، بيماري تائيد مي گردد .
پيشگيري
1 – بايد تخم مرغهاي تميز را جمع آوري نمود و آنها را قبل از خواباندن در دستگاه جوجه كشي ضدعفوني كرد يا دود داد . از تخم مرغهاي ترك خورده يا آنهايي كه داراي پوسته اي با كيفيت ضعيف هستند براي جوجه كشي استفاده نشود .
2 – جوجه كشي ها و دستگاههاي جوجه كشي بايد به طور كامل تميز ، ضدعفوني و گاز داده شوند .
3 – بايد تنها از بستر خشك و تميز و غذاهايي كه تازه آسياب شده و كپك نزده اند استفاده كرد .
4 – بايد آبخوريها ، دانخوريها ، وسايل و تجهيزات ، عاري از قارچ باشند .
5 – چنانچه آسپرژيلوز از قبل در گله حضور داشته است ، تمام پرندگان مبتلا بعلاوه غذا و بستر آلوده را معدوم نماييد .
درمان
معمولاً درمان گله ها اقتصادي نيست مگر در مورد پرندگان خيلي گرانبها مثل پرندگان زينتي ، پنگوئن ها ، شاهينها ، كبوتران پيام بر و ... كه از نيستاتين يا آمفوتريسين B يا ساير عوامل ضدقارچ مي توان استفاده كرد . كتو كينازول و داروهاي وابسته براي درمان پرندگان به طور انفرادي موثر بوده اند ولي براي گله هاي تجاري بيش از حد گران مي باشند .
منبع : راهنماي بيماري هاي طيور ، تاليف سي اي وايتمن و اي اي بيكفورد ، ترجمه آقايان دكتر محمد حسين بزرگمهري، دكتر بهرام شجاعدوست، دكتر عليرضا اكبري، دكتر غلامعلي كليدري، دكتر نريمان شيخي، انتشارات سازمان اقتصادي كوثر، چاپ اول، تهران ، 1375